Μπορεί το τέλος της χρονιάς να φαίνεται μακρινό, στην πραγματικότητα, όμως, θα φτάσει πιο γρήγορα από όσο νομίζουμε! Έτσι, ετοίμασα τη γιορτή που θα κάνω με την Δ΄ Δημοτικού στο σχολείο της οργανικής μου με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Πολιτισμού (21 Μαΐου). Θα ασχοληθούμε με τον Μάνο Χατζιδάκι, καθώς φέτος κλείνουν 30 χρόνια από τον θάνατό του. Καθώς ήθελα να αποφύγω τους διαλόγους για να μπορέσω να προετοιμάσω πιο εύκολα τα παιδιά, η γιορτή έχει τη μορφή αφήγηση - τραγούδι με συνοδεία αρμόνιου, μεταλλόφωνων και κρουστών Orff, ενώ θα παρουσιαστούν και ζωγραφιές των παιδιών, εμπνευσμένες από τα τραγούδια, καθώς και προσωπογραφίες του Χατζιδάκι. Επίσης, κάποια τραγούδια ίσως τα χορέψουν τα παιδιά. Φυσικά, ήταν πολύ δύσκολο να επιλέξω τραγούδια, οπότε σκέφτηκα να κάνω κάποια ποτ-πουρί (θα υπάρξει επικαιροποίηση της γιορτής όταν το κάνω). Τα τραγούδια τα έβαλα με χρονολογική σειρά. Τέλος, θα γίνει δραματοποίηση κάποιων ιστοριών που είτε έγραψε - είπε ο Χατζιδάκις είτε τις διηγήθηκε κάποιος άλλος και αφορούσαν τον ίδιο τον Χατζιδάκι.

Κείμενο πρόσκλησης:

Χρησιμοποίησα τους τίτλους από τραγούδια του Χατζιδάκι που θα πούμε στη γιορτή κι έγραψα ένα μικρό κείμενο.

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Κάποτε, σε μια πόλη μαγική,

στην οδό Oνείρων, γεννήθηκε ο Μάνος.

Εκεί, έπαιξε με τον Έκτορα, την Ανδρομάχη

και τα παιδιά κάτω στον κάμπο!

Ταξίδεψε σε μια θάλασσα πλατιά

κι έφτασε στο νησί των συναισθημάτων,

που το έλουζε με το φως του ένα φεγγάρι κόκκινο!

Συνάντησε την Περσεφόνη να κλαίει!

«Μίλησέ μου», της είπε

κι εκείνη του απάντησε: «Έλα, πάρε μου τη λύπη».

Ξεκίνησαν μαζί μες σ’ αυτή τη βάρκα,

πέρασαν πέλαγο βαθύ κι έφτασαν στον Πειραιά.

Χόρεψαν τσάμικο μαζί με ένα και δύο και τρία και τέσσερα παιδιά.

Κοίτα εκεί ψηλά το χάρτινο φεγγαράκι!

Δίπλα φεγγοβολά τ’ αστέρι του βοριά!

Να τος και ο Μάνος!

Πέρασε στην Αθανασία!

Μαζί με τα τραγούδια του!

Σας προσκαλούμε την Τετάρτη, 5 Ιουνίου 2024 στις 8:00 μ.μ., στην αυλή του σχολείου μας για να συναντήσουμε όλοι μαζί τον αγαπημένο μας Μάνο!

Ακολουθεί ολόκληρη η γιορτή.

Διάρκεια: 120΄

Βόλτα στην οδό Ονείρων

Καλωσόρισμα – ευχαριστίες – λίγα λόγια για τη γιορτή

«Τα τραγούδια μου δεν τα έγραψα για να διασκεδάσετε. Τα έγραψα για να τ’ ακούσετε και για να κάνετε δικό σας ό,τι σας ταιριάζει ή ό,τι σας αρμόζει. T’ άλλα αφήστε τα για τους άλλους και ό,τι περισσεύει για μένα. Γιατί πρέπει να σας ομολογήσω πως τα τραγούδια μου τα ’γραψα για να συμπληρώσω τα κενά της προσωπικής μου ζωής. Γι’ αυτό και η ευαισθησία μου στον τρόπο που τα αποδέχεστε!

Πιστεύω πως η τέχνη του τραγουδιού αποτελεί κοινωνικό λειτούργημα, γιατί το τραγούδι μάς ενώνει μέσα σ’ έναν μύθο κοινό. Κι όπως στον χορό ενώνουμε τα χέρια μεταξύ μας για ν’ ακολουθήσουμε ίδιες ρυθμικές κινήσεις, έτσι και στο τραγούδι ενώνουμε τις ψυχές μας για ν’ ακολουθήσουμε μαζί, τις ίδιες εσωτερικές δονήσεις. Κι όσο για τον κοινό μύθο που δεν υπάρχει στις μέρες μας, τον σχηματίζουμε καινούριο κι απ’ την αρχή κάθε φορά. Κάθε φορά που νιώθουμε βαθιά την ανάγκη να τραγουδήσουμε».

Τούτα τα λόγια του Μάνου Χατζιδάκι, του αγαπημένου μας Μάνου, του δικού μας Μάνου, θα ακολουθήσουμε κι εμείς απόψε! Θα τραγουδήσουμε, θα χορέψουμε, θα θυμηθούμε, θα γελάσουμε, θα συγκινηθούμε, θα πούμε ιστορίες, θα αγαπήσουμε και θα αγαπηθούμε!

Τα παιδιά κάτω στον κάμπο (ορχηστρικό)

Τέτοιες μέρες, πριν από 30 χρόνια, στις 15 Ιουνίου 1994, έφυγε από τη ζωή ο Μάνος Χατζιδάκις, ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες συνθέτες. Η κληρονομιά που μας άφησε είναι χωρίς αμφιβολία μεγάλη, ενώ συνέβαλε και στην εξάπλωση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, καθώς η μουσική του ταξίδεψε από άκρη σε άκρη σε ολόκληρο τον κόσμο! Ο Μάνος Χατζιδάκις γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1925 στη γειτονική μας Ξάνθη. Μάλιστα, το σπίτι, στο οποίο γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά του χρόνια λειτουργεί σήμερα σα μουσείο.

Από τη δεκαετία του ’50 και μέχρι και τις τελευταίες ημέρες της ζωής του, ο Μάνος Χατζιδάκις δε σταμάτησε να γράφει μουσική. Θεωρείται ο πρώτος που συνέδεσε με το έργο του, τη λόγια μουσική με τη λαϊκή μουσική παράδοση, ενώ πολλά έργα του αναγνωρίζονται σήμερα ως κλασικά. Συνέθεσε έναν τεράστιο όγκο μουσικών έργων, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου προοριζόταν για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Μάλιστα. είναι κοινώς αποδεκτό πως η μουσική που έγραψε για τον κινηματογράφο ήταν αυτή που τον έκανε διάσημο σε παγκόσμιο επίπεδο, παρότι ο ίδιος σε συνέντευξή του δήλωσε ότι δε θέλει να έχει πια καμία σχέση με τα συγκεκριμένα έργα! Παρόλα αυτά, τα κινηματογραφικά τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι παραμένουν εμβληματικά και αποτελούν κομμάτια της ιστορίας του ελληνικού κινηματογράφου!

Τα παιδιά κάτω στον κάμπο (ορχηστρικό)

Πίσω, περίπου στο μακρινό 1948, ξεκινά η συνεργασία, που μετέπειτα εξελίχτηκε σε φιλία, του Μάνου Χατζιδάκι με τον ποιητή Νίκο Γκάτσο. Έγραψαν μαζί, ο Μάνος τη μουσική και ο Γκάτσος τους στίχους, το Χάρτινο το φεγγαράκι, για το θεατρικό έργο του Τενεσί Γουίλιαμς Λεωφορείον ο Πόθος που ανέβηκε από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν. Στην παράσταση το τραγούδι ερμήνευε η Μελίνα Μερκούρη, ενώ η πρώτη ηχογραφημένη ερμηνεία ανήκει στην Νάνα Μούσχουρη. Η συνέχεια είναι γνωστή σε όλους μας, καθώς πρόκειται για ένα από τα πιο πολυτραγουδισμένα ελληνικά τραγούδια.

Χάρτινο το φεγγαράκι - στίχοι (μεταλλόφωνα)

Λίγα χρόνια μετά, το 1955, ο Μιχάλης Κακογιάννης γράφει τους στίχους, ο Μάνος Χατζιδάκις τη μουσική και το Εφτά τραγούδια θα σου πω ερμηνεύεται από τη Μελίνα Μερκούρη και την Βούλα Ζουμπουλάκη στην ταινία Στέλλα. Αργότερα, το ίδιο τραγούδι ερμηνεύτηκε από πολλούς καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων ο Σταμάτης Κόκοτας, η Άλκηστις Πρωτοψάλτη, η Ελευθερία Αρβανιτάκη και η Δήμητρα Γαλάνη.

Επτά τραγούδια θα σου πω (γρήγορο χασάπικο - χορεύουν τα κορίτσια)

Την ίδια χρονιά (1955), η Σοφία Βέμπο ερμηνεύει Το φεγγάρι είναι κόκκινο σε στίχους και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι.

Το φεγγάρι είναι κόκκινο - στίχοι

Βρισκόμαστε πια στο 1960, όταν ο Μάνος Χατζιδάκις έγραψε τη μουσική για τη Μανταλένα. Από όλα τα τραγούδια της ταινίας ξεχώρισε το Μες σ’ αυτή τη βάρκα και το Θάλασσα πλατιά με τις γλυκές και νοσταλγικές μελωδίες τους. Τα τραγούδια ερμηνεύει η Αλίκη Βουγιουκλάκη, η οποία υπήρξε καλή φίλη του διάσημου συνθέτη.

Θάλασσα πλατιά - στίχοι, Deep and silent sea / Μες σ’ αυτή τη βάρκα - στίχοι

Την ίδια χρονιά (1960), ο Μάνος γράφει τη μουσική για την πρώτη έγχρωμη ταινία της Φίνος Φιλμ, την Αλίκη στο Ναυτικό, όπου μεταξύ άλλων τραγουδιών, η Αλίκη Βουγιουκλάκη ερμηνεύει το Ο Γλάρος.

Ο γλάρος - στίχοι

Είμαστε ακόμα στο 1960, όταν η Μελίνα Μερκούρη ερμηνεύει Τα παιδιά του Πειραιά, αυτή τη φορά για την ταινία του Ζυλ Ντασέν, Ποτέ την Κυριακή. Χάρη στη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, για την οποία ο συνθέτης κέρδισε το 1961 το Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού. Ωστόσο, ο συνθέτης δεν αισθάνθηκε ποτέ υπερήφανος για αυτή τη βράβευση και γι’ αυτό δεν παραβρέθηκε ούτε στην απονομή. Λέγεται ότι αποκαλούσε το εν λόγω τραγούδι "χαζομάρα" και εκνευριζόταν αφάνταστα όταν το άκουγε. Μάλιστα θεωρούσε προσβολή προς το έργο του να γίνει παγκοσμίως γνωστός για ένα τόσο απλοϊκό τραγούδι. Παρόλα αυτά, το Ποτέ την Κυριακή αποτελεί μία από τις διασημότερες ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου, ενώ όλος ο κόσμος έμαθε για Τα παιδιά του Πειραιά, το οποίο μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, μεταξύ των οποίων τα γαλλικά και τα γερμανικά, ενώ μάλιστα συμπεριλήφθηκε και στα 10 πιο εμπορικά τραγούδια του προηγούμενου αιώνα.

Τα παιδιά του Πειραιά (γαλλικά, γερμανικά, ελληνικά - στίχοι, ορχηστρικό) (χασάπικο - χορεύουν όλα τα παιδιά)

Δραματοποίηση

Μια φορά κι έναν καιρό, υπήρχε ένα νησί στο οποίο ζούσαν όλα τα Συναισθήματα.
Εκεί ζούσαν η Ευτυχία, η Λύπη, η Γνώση, η Αγάπη και όλα τα άλλα συναισθήματα.
Μια μέρα έμαθαν ότι το νησί τους θα βούλιαζε και έτσι όλοι επισκεύασαν τις βάρκες τους και άρχισαν να φεύγουν.

Η Αγάπη ήταν η μόνη που έμεινε πίσω. Ήθελε να αντέξει μέχρι την τελευταία στιγμή.
Όταν το νησί άρχισε να βυθίζεται, η Αγάπη αποφάσισε να ζητήσει βοήθεια.
Βλέπει τον Πλούτο που περνούσε με μια λαμπερή θαλαμηγό.

Η Αγάπη τον ρωτάει: «Πλούτε, μπορείς να με πάρεις μαζί σου;»

«Όχι, δεν μπορώ» απάντησε ο Πλούτος. «Έχω ασήμι και χρυσάφι στο σκάφος μου και δεν υπάρχει χώρος για σένα».

Η Αγάπη τότε αποφάσισε να ζητήσει βοήθεια από την Αλαζονεία που επίσης περνούσε από μπροστά της σε ένα πανέμορφο σκάφος.

«Σε παρακαλώ βοήθησέ με» είπε η Αγάπη.

«Δεν μπορώ να σε βοηθήσω Αγάπη. Είσαι μούσκεμα και θα μου χαλάσεις το όμορφο σκάφος μου» της απάντησε η Αλαζονεία.

Η Λύπη ήταν πιο πέρα και έτσι η Αγάπη αποφάσισε να ζητήσει από αυτή βοήθεια.
«Λύπη άφησέ με να έρθω μαζί σου».

«Ω Αγάπη, είμαι τόσο λυπημένη που θέλω να μείνω μόνη μου» είπε η Λύπη.
Η Ευτυχία πέρασε μπροστά από την Αγάπη αλλά και αυτή δεν της έδωσε σημασία.
Ήταν τόσο ευτυχισμένη, που ούτε καν άκουσε την Αγάπη να ζητά βοήθεια.
Ξαφνικά ακούστηκε μια φωνή: «Αγάπη, έλα προς τα εδώ! Θα σε πάρω εγώ μαζί μου!».
Ήταν ένας πολύ ηλικιωμένος κύριος που η Αγάπη δεν γνώριζε, αλλά ήταν γεμάτη από τέτοια ευγνωμοσύνη, που ξέχασε να ρωτήσει το όνομά του.

Όταν έφτασαν στην στεριά ο κύριος έφυγε και πήγε στο δρόμο του.

Η Αγάπη γνωρίζοντας πόσα χρωστούσε στον κύριο που τη βοήθησε, ρώτησε την Γνώση:
«Γνώση, ποιος με βοήθησε»;

«Ο Χρόνος» της απάντησε η Γνώση.

«Ο Χρόνος;» ρώτησε η Αγάπη. «Γιατί με βοήθησε o Χρόνος;»

Τότε η Γνώση χαμογέλασε και με τη βαθιά σοφία της είπε:

«Μόνο ο Χρόνος μπορεί να καταλάβει πόσο μεγάλη σημασία έχει η Αγάπη».

Προσωπογραφία της μητέρας μου - Το χαμόγελο της Τζοκόντας (παίζει κατά τη διάρκεια της αφήγησης - δραματοποίησης)

Πες μου μια λέξη (χορεύουν τα κορίτσια)

Το 1961 γράφτηκε από τον Μάνο Χατζιδάκι σε στίχους του Νίκου Γκάτσου το τραγούδι Έλα πάρε μου τη λύπη. Η πρώτη εκτέλεση έγινε από τη Νάνα Μούσχουρη, ενώ το 1998 το ηχογραφεί η Ελένη Τσαλιγοπούλου για τον δίσκο της Στην εποχή του ονείρου και έτσι το τραγούδι γνωρίζει για δεύτερη φορά μεγάλη επιτυχία.

Έλα πάρε μου τη λύπη - στίχοι, ορχηστρικό

Φυσικά, ένας σπουδαίος καλλιτέχνης σαν τον Μάνο Χατζιδάκι δε θα μπορούσε παρά να ευαισθητοποιηθεί και να γράψει τραγούδια σχετικά με το θέμα του πολέμου.

Αντιπολεμικό τραγούδι, το εμβατηριακό Έκτορας και Ανδρομάχη, σε στίχους του Ιάκωβου Καμπανέλλη, που γράφτηκε το 1965 για την θεατρική παράσταση της Πηνελόπης Δέλτα, Παραμύθι Χωρίς Όνομα. Μέσα από το συγκεκριμένο τραγούδι αναδεικνύεται το μεγάλο πάθος για ζωή, το οποίο είναι αυτό που θα φέρει τον πολεμιστή ξανά πίσω στο σπίτι του.

Ο Έκτορας κι η Ανδρομάχη - στίχοι

Ένα τραγούδι που μιλάει για Τα λουστράκια της περιόδου του 1940 και τις δυσκολίες που βίωναν τα παιδιά της περιόδου της Κατοχής, την πείνα, τις κακουχίες, τη φτώχια.

Τα λουστράκια - στίχοι

Το τραγούδι Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι σε στίχους του Ιάκωβου Καμπανέλλη γράφτηκε για την θεατρική παράσταση της Πηνελόπης Δέλτα Παραμύθι Χωρίς Όνομα που ανέβασε το Νέο Θέατρο του Βασίλη Διαμαντόπουλου το 1959 και διασκεύασε ο Ιάκωβος Καμπανέλλης. Το τραγούδι αποτυπώνει την παύση του πολέμου και των εχθροπραξιών, την παύση της βίας γενικότερα και την έλευση της χαράς σε μια γειτονιά όπου οι άνθρωποι πανηγυρίζουν.

Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι - στίχοι

Ο Τσάμικος ηχογραφήθηκε, συμπεριλήφθηκε στον δίσκο Αθανασία και δικαιωματικά πέρασε σ’ αυτήν! Ένα τραγούδι με μοναδικό συνδυασμό στίχων και μουσικής, που ευωδιάζει Ελλάδα από την αρχή ως το τέλος.

Ο τσάμικος - στίχοι

Επιστρέφουμε στη δεκαετία του ‘60! Η Αλίκη Βουγιουκλάκη ερμηνεύει το Ξημερώνει του Χατζιδάκι, σε στίχους Βαγγέλη Γκούφα, για την ταινία Η Λίζα και η άλλη του Ντίνου Δημόπουλου. Αξίζει να σημειωθεί ότι το σενάριο της ταινίας είναι γραμμένο από τον ίδιο τον στιχουργό του τραγουδιού, Βαγγέλη Γκούφα. Το 1961, ηχογραφείται το κομμάτι με τη φωνή της Μαίρης Λίντα, ενώ το 1965 με τη φωνή της Νάνας Μούσχουρη. Όπως και σε άλλα τραγούδια του Χατζιδάκι, έτσι και σε αυτό, έχουν γίνει πάρα πολλές επανεκτελέσεις του τραγουδιού από διάφορους καλλιτέχνες κατά καιρούς.

Ξημερώνει - στίχοι

Την ίδια χρονιά (1961), γυρίστηκε ένα ντοκιμαντέρ γερμανικής παραγωγής, Ελλάς, η Χώρα των Ονείρων, με θέμα την Ελλάδα. Δείχνει τα μνημεία της κλασικής εποχής (Ακρόπολη, Αρχαία Ολυμπία κ.ά.), τα νησιά του Αιγαίου, τους παραδοσιακούς οικισμούς, τους ψαράδες, τα μοναστήρια, τα έθιμα, τους παραδοσιακούς χορούς, τις φορεσιές, κ.λπ. Μάλιστα, προβλήθηκε στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Βερολίνου το 1961. Ανάμεσα στα τραγούδια που ξεχώρισαν ήταν το Τώρα που πας στην ξενιτιά με τη φωνή της Νάνας Μούσχουρη, της οποίας ανοίχτηκε η πόρτα για διεθνή καριέρα με την προβολή της ταινίας, γιατί την άκουσαν οι Γερμανοί και της έκαναν πρόταση να ηχογραφήσει δύο τραγούδια σε γερμανική διασκευή από την ταινία: “Weisse Rosen aus Athen” (“Σαν σφυρίξεις τρεις φορές”) και “Addio” (“Αθήνα”), τα οποία και γνώρισαν μεγάλη επιτυχία στη Γερμανία.

Τώρα που πας στην ξενιτιά - στίχοι

Ένα ακόμα τραγούδι που ξεχώρισε από το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ είναι Το πέλαγο είναι βαθύ. Πολύ θα θέλαμε να υπήρχε μηχανή του χρόνου, να την γυρίσουμε 63 χρόνια πίσω, στο 1961. Να πηγαίναμε στο σπίτι του Μάνου Χατζιδάκι, εκείνο το πρωί. Ή μήπως ήταν μεσημέρι; Ή βράδυ και δεν τον έπαιρνε ο ύπνος; Μήπως ήταν χειμώνας ή καλοκαίρι μετά από κάποιο μπάνιο. Που ήταν ο Μάνος όταν έγραψε το βαθύ του πέλαγος; Πως το εμπνεύστηκε; Τι έβλεπε, τι σκεφτόταν όταν έγραφε πως το πέλαγο είναι παιδί; Στην εξοχή ήταν; Έβλεπε τη θάλασσα ή μήπως στο διαμέρισμά του; Έγραψε πρώτα τη μουσική ή είχαν προηγηθεί οι στίχοι;

Το πέλαγο είναι βαθύ - στίχοι

Το τραγούδι Ας είν’ καλά το γινάτι σου ακούγεται στην ελληνική ταινία του 1961 Αλίμονο στους νέους. Η υπόθεση αποτελεί παραλλαγή του μύθου του Φάουστ και αφορά σε έναν ηλικιωμένο που συμφωνεί να ξεπουλήσει την ψυχή του, έτσι ώστε να ξαναπάρει πίσω τη νιότη του. Ο Δημήτρης Χορν, ο οποίος πρωταγωνιστούσε στην ταινία, κέρδισε το βραβείο α' ανδρικού ρόλου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης της ίδιας χρονιάς.

Ας είν’ καλά το γινάτι σου (συρτός – χορεύουν όλα τα παιδιά)

Η Οδός Ονείρων ήταν μια ιστορική μουσικοθεατρική παράσταση που ανέβηκε τον Ιούνιο του 1962 στο θερινό θέατρο Μετροπόλιταν της Αθήνας. Ήταν ένα ιδιότυπο μιούζικαλ στο οποίο συμμετείχαν σπουδαίοι Έλληνες ηθοποιοί, όπως η Ρένα Βλαχοπούλου, ο Δημήτρης Χορν, η Μάρω Κοντού, αλλά και η Αλίκη Βουγιουκλάκη, η Νανά Μούσχουρη και ο Ευγένιος Σπαθάρης με τον Καραγκιόζη του για έκτακτες εμφανίσεις. Το ομώνυμο τραγούδι γράφτηκε για την παράσταση και η πρώτη του εκτέλεση ανήκει στον Γιώργο Μαρίνο, ενώ έχουν γίνει αμέτρητες άλλες εκτελέσεις.

Χαρακτηριστική είναι η ερμηνεία του ίδιου του Μάνου. Μία λατέρνα που γυρίζει και η φωνή του να αφηγείται την ιστορία του δρόμου που κατοικούμε, του μικρού κι ασήμαντου, του λυπημένου και τυραννικού, μα και απέραντα ευγενικού, με τα παιδιά, το χώμα, τις μητέρες και τις ελπίδες του, με τον αβάσταχτο τρυφερό ουρανό του. Η ποίηση είναι σπουδαίο πράγμα και η Οδός Ονείρων είναι ένα ποίημα για όλους μας, γιατί κάθε σπίτι κρύβει λίγη αγάπη στη σιωπή και γιατί όλοι μας κατοικούμε στον ίδιο δρόμο, στην Οδό Ονείρων.

Οδός ονείρων - στίχοι

Έναν χρόνο αργότερα, το 1963, ο Χατζιδάκις γράφει τη μουσική για Τ΄ αστέρι του Βοριά σε στίχους Νίκου Γκάτσου. Το συγκεκριμένο τραγούδι γράφτηκε για την ταινία του Ελληνοαμερικανού σκηνοθέτη Ελία Καζάν, με τίτλο America-America. Τ΄ αστέρι του Βοριά είναι το πιο διάσημο από τα τραγούδια της ταινίας και η πιο γνωστή ερμηνεία του είναι αυτή της Δήμητρας Γαλάνη.

Τ΄ αστέρι του Βοριά - στίχοι

Δραματοποίηση

Σε αυτό το σημείο θα διαβάσουμε ένα κείμενο του Αντώνη Μποσκοΐτη, μία ιστορία που είναι αληθινή και που έχει γίνει διήγημα από τον σκηνοθέτη Λάκη Παπαστάθη.

«Κάποτε, ένας μεσήλικας κύριος την ώρα που επέστρεφε στο σπίτι του άκουσε θόρυβο. Κατάλαβε πως ήταν ληστής μέσα. Αμέσως, είδε να έχει κάνει φτερά το ολοκαίνουργιο πανάκριβο στερεοφωνικό του. Βγήκε στο μπαλκόνι και αντίκρισε τον ληστή, έναν νεαρό – παρία της ζωής, να ακροβατεί στην μεσοτοιχία με το διπλανό διαμέρισμα και με το στερεοφωνικό στα χέρια του. Έκανε ησυχία για να μην τον τρομάξει και πέσει και σκοτωθεί. Ο νεαρός εισβολέας πράγματι σαν είδε τον ιδιοκτήτη έπεσε στο κενό, ευτυχώς από μικρό ύψος.

Έντρομος ο ιδιοκτήτης τηλεφώνησε αμέσως στις Πρώτες Βοήθειες κι έπειτα πήγε γρήγορα κάτω να δει σε τι κατάσταση βρισκόταν ο κλέφτης. Τον ρώτησε αν είναι καλά. Τον συνόδευσε στο νοσοκομείο με το νοσοκομειακό όχημα. Στους γιατρούς που τον ρώτησαν από πού ήξερε τον νεαρό τραυματία, απάντησε «Είναι συγγενής μου». Όλη την ώρα κι αφού οι γιατροί ενημέρωσαν πως δεν διατρέχει κίνδυνο η ζωή του, εκείνος του χάιδευε το κεφάλι. Τον ρωτούσε αν είναι μόνος στον κόσμο, αν έχει οικογένεια. Ο νεαρός αισθανόταν περίεργα και όμορφα, παρά τον φόβο που πέρασε. Στο τέλος, ο ιδιοκτήτης του είπε ”πάρε αυτά για μόλις βγεις από δω μέσα”, τού έδωσε ένα σημαντικό χρηματικό ποσό και έφυγε, έχοντας ήδη ξημερώσει.

Πολλά χρόνια πέρασαν. Τον ιδιοκτήτη συνόδευαν στην τελευταία του κατοικία, στην Παιανία, μουσικοί, τραγουδιστές και η ελίτ της κοινωνίας. Το όνομα του, Μάνος Χατζιδάκις. Όταν όλοι έφυγαν και το κοιμητήριο ερήμωσε, ένας νέος άντρας πλησίασε τον φρεσκοσκαμμένο τάφο και έκλαψε με λυγμούς. Ήταν εκείνος ο ληστής, ο παρίας, ο κλέφτης, ο περιθωριακός, που δεν είχε ξεχάσει το φέρσιμο του Χατζιδάκι στη δυσκολότερη – ίσως – στιγμή της ταραγμένης ζωής του».

Ίσως αυτό το κείμενο να εμπεριέχει μία δόση υπερβολής, ίσως και όχι, αλλά αδιαμφισβήτητα μαρτυρά το μεγαλείο της ψυχής του μουσικού.

Τα παιδιά κάτω στον κάμπο (ορχηστρικό)

Το 1963 η MGM pictures γυρίζει στην Ελλάδα την ταινία In The Cool of The Day (Διακοπές στην Ελλάδα) με πρωταγωνιστές τον Peter Finch και την Jane Fonda. Ο, ήδη βραβευμένος με το Όσκαρ μουσικής, Μάνος Χατζιδάκις γράφει τη μουσική της ταινίας και ο Nat King Cole τραγουδά στ’ αγγλικά το Κάνε τον πόνο σου χαρά.

In the Cool of The Day

Ερχόμαστε πια στη δεκαετία του ’70, όταν ο Μανώλης Μητσιάς γνώρισε τον Μάνο Χατζιδάκι, όταν ο συνθέτης επέστρεψε από την Αμερική. Μας διηγείται:

«Θυμάμαι όταν γύρισε από την Αμερική ήθελε να με γνωρίσει. Κάναμε ένα ραντεβού με τον Γκάτσο κοντά στη σχολή Ευελπίδων σε ένα καφενεδάκι, εκεί γνωριστήκαμε και έμελλε η συνεργασία μας να συνεχιστεί και στην Αθανασία και στον Χειμωνιάτικο Ήλιο. Γενικώς ήταν ένας από τους σημαντικότερους, ίσως ο πιο σημαντικός άνθρωπος που γνώρισα στην πορεία μου ως τραγουδιστής. Η συνεργασία με τον Χατζιδάκι είναι όνειρο για κάθε τραγουδιστή. Εγώ συνεργάστηκα 3 φορές και θα πήγαινα και για 4η αν δεν πέθαινε, γιατί είχε και έναν άλλο δίσκο για μένα. Μάθαμε πολλά, εγώ τουλάχιστον. Πώς να εκφράζομαι, πώς να τραγουδάω. Κάθε τραγούδι είναι σαν ένα μικρό μονόπρακτο που ο τραγουδιστής πρέπει να αποδώσει, όπως ένα καλός ηθοποιός. Ο Χατζιδάκις ήθελε πάντα τα τραγούδια του να αποδίδονται με έναν θεατρικό τρόπο, όσο μπορούσε ο τραγουδιστής».

Κυκλαδίτικο (αργό χασάπικο - χορεύουν τα αγόρια)

Το τραγούδι Μίλησέ μου περιλαμβάνεται στον δίσκο 33 στροφών Επιστροφή, που κυκλοφόρησε το 1971 σε μουσική του Μάνου Χατζιδάκι και στίχους του Νίκου Γκάτσου. Ο δίσκος επανεκδόθηκε σε cd το 2004. Περιλάμβανε έντεκα ανέκδοτες συνθέσεις του Χατζιδάκι. Ο δίσκος ενορχηστρώθηκε και ηχογραφήθηκε κατά τη διαμονή του Μάνου Χατζιδάκι στις Ηνωμένες Πολιτείες (1970), όπου και κυκλοφόρησε επίσης με τον τίτλο Homecoming. Μάλιστα, το εξώφυλλο της έκδοσης φιλοτέχνησε ο Έλληνας ζωγράφος Αλέκος Φασιανός.

Για την ποιότητα και την αισθητική αυτού του τραγουδιού που υπογράφουν οι μέγιστοι καλλιτέχνες που προαναφέραμε έχουν μιλήσει τα χείλη εκατομμυρίων Ελλήνων που το τραγούδησαν και ένιωσαν μέσα τους την αρτιότητα της τέχνης του και τα μεράκια τους να αναπηδούν.

Μίλησέ μου - στίχοι

Ήταν το έτος 1976 όταν το δίδυμο της επιτυχίας Χατζιδάκις–Γκάτσος μαζί με άλλους σημαντικούς καλλιτέχνες δημοσιεύουν ένα κύκλο τραγουδιών με τίτλο Τα Παράλογα. Το οπισθόφυλλο του δίσκου ο Χατζιδάκις με καυστικό ύφος δηλώνει: «Τα Παράλογα είναι ένας κύκλος λαϊκών τραγουδιών για σιωπηλή και κατ’ ιδίαν ακρόαση. Το θέμα των τραγουδιών είναι η αθάνατη Ελλάδα σ’ όλη την ένδοξη διαδρομή της και γι’ αυτό απαιτείται απ’ τους ακροατές προσήλωση, θρησκευτικότης και ει δυνατόν νηστεία – χωρίς να σημαίνει αυτό ότι Τα Παράλογα πρέπει να ακούγονται μόνο τη Μεγάλη Παρασκευή».

Σ’ αυτόν τον δίσκο βρίσκουμε και το τραγούδι Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης σε πρώτη ερμηνεία από τη Μαρία Φαραντούρη. Μέσα από αυτό το τραγούδι, ο Νίκος Γκάτσος έθεσε το θέμα της περιβαλλοντικής καταστροφής και της επερχόμενης οικολογικής κρίσης σε καιρούς, όπου η Ελλάδα επιζητούσε την ανάπτυξη με κάθε κόστος, ενώ δεν υπήρχε ίχνος οικολογικής συνείδησης ή ιστορικής ευαισθησίας. Μία προσπάθεια για πλουτισμό άνευ όρων. Ας αφήσουμε, όμως, τους στίχους να μιλήσουν και μετά ας τους ρίξουμε μία πιο προσεκτική ματιά και στο τώρα!

Ο εφιάλτης της Περσεφόνης - στίχοι

Την ίδια χρονιά, το 1976, κυκλοφόρησε από την Columbia η Αθανασία, η οποία προοριζόταν αρχικά, αποκλειστικά για τον Μανώλη Μητσιά. Στην πορεία, όμως, της δημιουργίας του δίσκου, τα σχέδια άλλαξαν και προστέθηκε και η Δήμητρα Γαλάνη, η οποία τραγούδησε μάλιστα στους τόνους του Μητσιά, δηλαδή χαμηλά για μία γυναίκα, αφού το μέρος της ορχήστρας είχε ήδη ηχογραφηθεί. Μάλιστα, η ίδια θυμάται για την Αθανασία:

«Ο Χατζιδάκις έχει γυρίσει και η Αθανασία είναι ο πρώτος δίσκος που συμμετέχω με την παρουσία του ίδιου. Είναι ένας δίσκος που ξεκίνησε με κύριο ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά και που, κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων αποφασίζεται και η δική μου συμμετοχή. Με καλεί στο σπίτι του ο Χατζιδάκις και μου παίζει τα τραγούδια. Μαγεύομαι και του ζητάω να ψάξουμε τους τόνους που θα τα τραγουδήσω. Μου ανακοινώνει ότι η ηχογράφηση της ορχήστρας έχει γίνει και ότι θα τραγουδήσω σ’ αυτήν! Ήξερε τόσο καλά τι ήθελε…»

Αθανασία - στίχοι

Δραματοποίηση

Ο Χατζιδάκις πρώτος ξεχώρισε το ρεμπέτικο τραγούδι και τίμησε τους δημιουργούς του. Σε συνέντευξή του είχε πει ότι στην Κατοχή είχε έναν φίλο, ένα ιδιοφυές παιδί, που του μιλούσε συνεχώς για την αξία του ρεμπέτικου. Όπως λέει, είχαν μία μέρα ραντεβού στον Ορφέα, ένα ρεμπετάδικο, όμως, ο φίλος του δεν εμφανίστηκε ποτέ. Αργότερα πληροφορήθηκε πως τον είχαν συλλάβει, βασανίσει και σκοτώσει στο Χαϊδάρι. Αυτό συγκλόνισε τον συνθέτη και έτσι θέλησε να ψάξει το ρεμπέτικο είδος μουσικής, σε ανάμνησή του.

Ένα βράδυ λοιπόν πήγε σε μία ταβέρνα που έπαιζε αυτό το είδος μουσικής, κάθισε στο τραπέζι και παρήγγειλε ένα πιάτο φαγητό και λίγη ρετσίνα.

«Ήταν προφανές ότι δεν είχα καμία σχέση με τον χώρο. Και αυτό δεν άρεσε σε δυο – τρεις μάγκες και «μου τη μπήκαν». Τότε επενέβη ο Βαμβακάρης, που ήτανε και σωματώδης, «τους μπήκε» με τη σειρά του και τελικά μου είπε: «Άλλη φορά θα έρχεσαι και θα κάθεσαι εδώ, κοντά μας». Ασφαλής πλέον, μπορούσα να ξαναπάω», είχε αποκαλύψει ο Χατζιδάκις.

Τα παιδιά κάτω στον κάμπο (ορχηστρικό)

Ο ζεϊμπέκικος, όπως λέει ο ίδιος ο Μάνος στην περίφημη ομιλία του για το ρεμπέτικο τραγούδι το 1948, «είναι ο πιο καθαρός, συγχρόνως ελληνικός ρυθμός. Ο καλός χορευτής στο ζεϊμπέκικο θα ΄ναι εκείνος που θα διαθέτει τη μεγαλύτερη φαντασία και την κατάλληλη πλαστικότητα ώστε να μην αφήσει ούτε μια νότα μπουζουκιού που να μην τη δώσει με μια αντίστοιχη κίνηση του σώματός του. Σα χορός είναι ο δυσκολότερος και ο δραματικότερος σε περιεχόμενο». «Μάγκας, μάγκας χτύπαγε τις πόρτες μες στα ξημερώματα και φορούσε για κουστούμι της αυγής τα χρώματα», γράφει ο Μιχάλης Μπουρμπούλης το 1978 και μεγαλουργεί με τη μουσική του ο Μάνος Χατζιδάκις.

Ο μάγκας (ζεϊμπέκικο - χορεύουν τα αγόρια)

Το Βαλς των χαμένων ονείρων γράφτηκε για την ταινία Χαμένα όνειρα (1961) σε σκηνοθεσία του Αλέκου Σακελλάριου, ο οποίος θυμάται και την ιστορία πίσω από το συγκεκριμένο τραγούδι: «Στην πρώτη ιδιωτική προβολή που κάναμε για την ταινία Χαμένα όνειρα, για να δει ο Μάνος την ταινία και να εμπνευστεί τη μουσική, στα πρώτα πέντε λεπτά κοιμήθηκε και ξύπνησε λίγο πριν τελειώσει η ταινία.

-Μάνο μου, μήπως πρέπει να την ξαναδείς; του λέω.

-Δεν χρειάζεται, σε λίγες μέρες θα έχεις τη μουσική, μου απάντησε».

Το Βαλς των χαμένων ονείρων θεωρείται από πολλούς η κορυφαία μελωδία του Μάνου Χατζιδάκι στον κινηματογράφο. Το αφιερώνουμε σε όλους εσάς, με μια ευχή, να συνεχίσετε να ονειρεύεστε και να προσπαθείτε να πραγματοποιήσετε τα όνειρά σας. Και σας υποσχόμαστε ότι μαζί με εσάς θα κάνουμε το ίδιο και εμείς!

Βαλς των χαμένων ονείρων

(Τα παιδιά κατεβαίνουν, αγκαλιάζουν τους συγγενείς τους και χορεύουν με τη μουσική.)

Εδώ θα βρείτε τους στίχους όλων των τραγουδιών σε ένα αρχείο.

Καλή συνέχεια!

Πηγές:

Λίγα και μουσικά

Σελίδες

Τετάρτη 7 Φεβρουαρίου 2024

Μουσική γιορτή: Βόλτα στην οδό Oνείρων

Βόλτα στην οδό Ονείρων